Γονείς έφηβοι και η πορεία στην ανεξαρτησία
Η εφηβεία από ψυχολογικής πλευράς είναι η τελευταία αναπτυξιακή φάση του ατόμου στην πορεία του προς την ωριμότητα.
Είναι μία μεταβατική περίοδος, όπου ο έφηβος είναι συγχρόνως παιδί και ενήλικος και διαρκεί 7-8 χρόνια.
Κάθε εποχή και κάθε κοινωνία έχει και διαφορετική εφηβεία. Ωστόσο, ο απώτερος αναπτυξιακός στόχος είναι ο ίδιος.
Η ανάληψη του ρόλου του ενηλίκου και η διαμόρφωση της προσωπικής ταυτότητας του εφήβου.
Η διεργασία της εφηβείας θεωρείται ότι ολοκληρώνεται γενικά σε τρεις φάσεις.
Οι φάσεις αυτές ενδέχεται να διαφέρουν σημαντικά από άτομο σε άτομο.
Έτσι, έχουμε την πρώιμη εφηβεία (11-14 ετών), την μέση εφηβεία (15-17 ετων) και το τελικό στάδιο (17-21 ετών).
ΤΑ ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΕΦΗΒΕΙΑΣ ΕΙΝΑΙΤΑ ΕΞΗΣ:
Τάση για εσωστρέφεια και απομόνωση-ονειροπόληση. Έντονη διάθεση για ανεξαρτησία.
Ενώ παράλληλα έχουν την ανάγκη να νιώθουν την αγάπη ,την στοργή και την εκτίμηση του περιβάλλοντός τους.
Ανία, νευρικότητα, άρνηση, έντονος εγωκεντρισμός, έντονες ψυχολογικές μεταπτώσεις.
Επιπλέον, εναντίωση προς κάθε μορφή εξουσίας, αποστροφή από τις σχολικές υποχρεώσεις, έλλειψη αυτοπεποίθησης, ανασφάλεια, εφηβικό πείσμα.
ΜΕ ΠΟΙΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΕΡΧΟΝΤΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΟΙ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΤΩΝ ΟΠΟΙΩΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥΣ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΦΗΒΕΙΑ;
Η πρώτη στάση του εφήβου απέναντι στους γονείς του είναι η απορριπτική.
Δεν τους δέχεται και σιγά σιγά καταρρέουν από το βάθρο που τους είχε έως τώρα. Μια δεύτερη στάση του εφήβου είναι η ειρωνία.
Συχνά, όταν ένα πράγμα θέλει κάποιος να το εξουδετερώσει, το ειρωνεύεται.
Μια τρίτη στάση είναι η επαναστατική . Επανάσταση, συχνά επίμονη και σκληρή.
Πολλοί γονείς,που δεν είναι προετοιμασμένοι για αυτές τις αλλαγές απογοητεύονται και στενοχωριούνται.
Όσο δυσκολεύονται οι γονείς να δεχθούν ότι από-ιδανικοποιούνται από τους εφήβους, τόσο πιο επώδυνη και χρονοβόρα θα είναι για τους τελευταίους η διεργασία εξατομίκευσής τους.
Η κρίση της εφηβείας προκαλεί συχνά και μία γονεϊκή κρίση.
Διότι αυτή συμπίπτει χρονικά με την κρίση της μέσης ηλικίας των γονέων.
Ξεκινά για τους γονείς η περίοδος της βιολογικής κάμψης.
“Πενθούν” τον γονεϊκό ρόλο που χάνουν.
Στη σύγχρονη βιβλιογραφία χρησιμοποιείται ο εύστοχος όρος “σύνδρομο της κενής φωλιάς”.
Περιγράφει, έτσι, τις δυσκολίες των γονέων να προσαρμοσθούν στις νέες συνθήκες που δημιουργούνται μετά την ανεξαρτητοποίηση των παιδιών.
Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ ΓΙΑΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ – ΑΥΤΟΝΟΜΙΑ.
Η έντονη διάθεση και ο αγώνας του εφήβου για ανεξαρτητοποίηση είναι μια φυσιολογική αντίδραση .
Αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη της προσωπικότητάς του. Η αντίδραση αυτή όμως συνοδεύεται από συγκρούσεις,τόσο εσωτερικές, όσο και με το περιβάλλον του.
Ο έφηβος επιδιώκει την αυτονομία του, εξακολουθεί όμως να χρειάζεται την αποδοχή και την υποστήριξη των γονιών του.
Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό οι ενήλικες να βρίσκονται δίπλα στους εφήβους. Να τους ακούνε και να ορίζουν τα σωστά όρια, φροντίζοντας πάντα για την ασφάλειά τους.
Αυτή η πορεία προς την ανεξαρτησία συνήθως τρομάζει τους γονείς. Δεν ξέρουν πως θα τα καταφέρει μόνος του ο έφηβος εκεί έξω. Επιπλέον, νιώθουν ότι από αυτό θα κριθεί και ο ρόλος τους ως γονείς.
Έτσι, οι συγκρούσεις πληθαίνουν και δημιουργείται σύγχυση.
Ο κάθε γονιός οφείλει να καταλάβει ότι ο έφηβος έχει ανάγκη να πάει ενάντια σε αυτά που ο γονιός αντιπροσωπεύει.
Ο έφηβος ψάχνει να “βρει τον εαυτό του”.
Άρα, αυτό που απομένει στον γονιό είναι να γίνει αρωγός σε αυτήν την προσπάθειά του.
Για πολλούς εφήβους είναι σημαντικότερο να είναι παραδεκτοί από τους συνομηλίκους τους, παρά από τους γονείς τους. Οι φίλοι συνήθως μοιράζονται τις ίδιες αντιλήψεις με τον έφηβο.
Του παρέχουν μία ασφαλή εικόνα για τον εαυτό του, καθώς γίνεται αποδεκτός.
Καθησυχάζουν την εσωτερική του ανησυχία και ισχυροποιούν και την δική του επιθυμία να επιβεβαιωθεί και να ενηλικιωθεί. Ακόμη όμως κι όταν οι έφηβοι μοιάζουν να δέχονται τις ιδέες των συνομηλίκων τους στην πραγματικότητα εκπαιδεύονται για το εξής: να παίρνουν αποφάσεις διαφορετικές από αυτές που θα έπαιρναν οι γονείς τους.
Η οικογένεια, λοιπόν, και οι συνομήλικοι αποτελούν τα δύο σημαντικότερα πλαίσια στήριξης των εφήβων.
Μια απαραίτητη στήριξη στην προσπάθειά τους να αποκτήσουν την προσωπική τους ταυτότητα, αλλά σε διαφορετικούς τομείς.
ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝΑΡΝΗΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΤΟΥ ΕΦΗΒΟΥ.
Η κατανόηση της σχέσης σας με τον έφηβο είναι μια πρόκληση. Είναι σημαντικό οι γονείς να φέρονται στους εφήβους σαν σε νεαρούς ενήλικες.
Για να καταλάβετε την συμπεριφορά του εφήβου σας παρατηρείστε τους στόχους που επιδιώκει. Θέλει να προκαλέσει, να κεντρίσει την προσοχή σας, να δείξει ότι έχει τον έλεγχο;
Ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσετε την αρνητική συμπεριφορά είναι να ανακαλύψετε την αντίδραση που περιμένει ο έφηβος από εσάς και να την αποφύγετε.
ΠΏΣ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΝΑ ΕΧΟΥΝ ΥΨΗΛΗ ΑΥΤΟΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΝΑ ΑΝΑΠΤΥΞΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΤΟΥΣ; ΕΔΡΑΙΩΣΤΕ ΤΗΝ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΜΙΑ ΣΧΕΣΗ ΕΜΠΙΣΤΟΣΥΝΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΕΦΗΒΟ ΣΑΣ.
Να επιβεβαιώνετε συχνά την ατομικότητα του εφήβου σας.
Δώστε του να καταλάβει ότι αυτό που μετράει είναι η προσπάθεια και όχι η επίδοση.
Δεχθείτε τον έφηβο όπως είναι και όχι όπως θα θέλατε να είναι.
Μη δίνετε έμφαση στην ανεπάρκεια.
Να σέβεστε τον έφηβο, να τον ενθαρρύνετε, μην τον υποτιμάτε.
Ακούστε την γνώμη του, χωρίς να την κατακρίνετε. Να έχετε λογικούς κανόνες και προσδοκίες.
Βοηθήστε τον να θέτει μικρούς και ρεαλιστικούς στόχους.
Μη συγκρίνετε το ένα παιδί σας με το άλλο.
Σύγκριση σημαίνει απόρριψη
Προσπαθήστε να αναθέσετε υπευθυνότητες, ώστε να μάθουν να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες.
Αφήστε τον έφηβο να σχεδιάσει ο ίδιος το πρόγραμμά του ή να δώσει λύσεις σε κάποιο πρόβλημα.
Ενισχύστε τον να ρισκάρει. Το ρίσκο είναι δείγμα θάρρους. Το να ρισκάρει και να κάνει λάθος είναι πολύ σημαντικό.
Μέσα από τα λάθη μαθαίνουμε.
Συζητήστε μαζί του εναλλακτικούς τρόπους δράσης. Να είστε ειλικρινείς, αληθινοί και εγκάρδιοι μαζί του. Προσφέρετε γνήσιο έπαινο. Να περνάτε ποιοτικό χρόνο μαζί του. Να ακούτε προσεκτικά τι θέλει να πει ο έφηβος. Αντιληφθείτε τα συναισθήματα που κρύβονται πίσω από τα λόγια.
Ένας αποτελεσματικός ακροατής πρέπει να “ακούει” και τα μη λεκτικά μηνύματα.
Βεβαιωθείτε ότι και η δικιά σας μη λεκτική συμπεριφορά εκπέμπει ενδιαφέρον και κατανόηση.
Η πρόκληση για τους γονείς που ανατρέφουν εφήβους είναι να δώσουν έμφαση στην αλλαγή του εαυτού τους και όχι του εφήβου. Δεν μπορείτε να πείσετε τον έφηβο να κάνει πράγματα που δεν θέλει.
Δεν μπορείτε να αλλάξετε την συμπεριφορά του με διαταγές και περιορισμούς. Μπορείτε όμως να αλλάξετε τον εαυτό σας και μέσω της αλλαγής αυτής να αλλάξετε τη σχέση σας.
Αυτού του είδους η αλλαγή είναι δυνατόν να επηρεάσει ανέλπιστα τον έφηβο σας.
Ο δρόμος που θα χαράξουν τα παιδιά σας είναι ένας συνδυασμός. Αποτελείται από αυτά που εσείς τους μάθατε και από αυτά που βρήκαν και διάλεξαν μόνα τους από τον έξω κόσμο.
Προς το τέλος της διαδρομής, γονείς και παιδιά ξαναβρίσκουν τη σχέση τους σε ένα πιο ισότιμο πλαίσιο.
Αλλάζει και γίνεται πια, αυτό που ονομάζουμε ενήλικη σχέση. Υπάρχει πλέον μία αποδοχή, βασισμένη στην πραγματικότητα. Αντέχω να είμαι ο εαυτός μου. Δεν νιώθω ενοχές που δεν είμαι ακριβώς σαν τον πατέρα μου ή σαν τη μητέρα μου. Δέχομαι, σέβομαι κι εκτιμώ τις αξίες, τις πεποιθήσεις, καθώς και τις αδυναμίες των γονιών μου.
Όπως κι εκείνοι, αντίστοιχα, δέχονται, σέβονται κι εκτιμούν τις δικές μου. Κανείς δεν είναι ούτε πιο πάνω , ούτε πιο κάτω από τον άλλον.
Πορευόμαστε πια, ισότιμα ο ένας δίπλα στον άλλον.
Γονείς έφηβοι και η πορεία στην ανεξαρτησία
Θεοδοσία Μιχέλη Παπαπάνου
Ψυχοθεραπεύτρια Οικογένειας-Νηπιαγωγός