Παιχνίδια εξουσίας στο ζευγάρι
Η επικοινωνία μεταξύ των συντρόφων αποτελεί δομικό στοιχείο για την ταυτότητα του ζευγαριού.
Χτίζεται με την πάροδο του χρόνου και αποτελεί τη συνέχεια των «εαυτών» των συντρόφων.
Όταν όμως δεν υπάρχει η αυτοεκτίμηση, η εμπιστοσύνη και η αυτογνωσία είναι πολύ εύκολο η σχέση να μετατραπεί σε αρένα.
Και η επικοινωνία να έχει μόνο στόχο την επικράτηση του ενός. Παιχνίδια εξουσίας. Ποιος θα έχει τον τελευταίο λόγο;
Ποιος έχει δίκιο και ποιος άδικο; Ποιος πλήγωσε ποιον; Ποιος είναι το θύμα και ποιος ο θύτης;
Ποιος θα φωνάξει περισσότερο; Ποιος θα χρησιμοποιήσει τα πιο σωστά λόγια για να αποστομώσει τον άλλον;
Φαύλος κύκλος.
Ο στόχος είναι η επικράτηση με κάθε κόστος και ο εξευτελισμός του άλλου προσώπου.
Υπάρχουν τέσσερα διαφορετικά παιχνίδια εξουσίας στη συντροφική σχέση.
Το πρώτο σχήμα εξουσίας είναι αυτό της Κυριαρχίας-Υποταγής
Στο σχήμα αυτό κυριαρχεί και επιβάλλεται πάντα ο ένας, ενώ ο άλλος υποτάσσεται.
Στην περίπτωση αυτή η σχέση είναι ασυμμετρική. Η δυναμική αυτή κάποια στιγμή ενδέχεται να γίνει ανυπόφορη και για τους δύο.
Αυτός που κυριαρχεί νιώθει μόνος και αυτός που καταπιέζεται αισθάνεται υποβιβασμένος.
Πολύ συχνά ο υποταγμένος εκδικείται με πλάγιους καλυμμένους τρόπους.
Στο σχήμα αυτό συγκαταλέγεται και ο συναισθηματικός σαδομαζοχισμός. Αρκετές φορές τα παιχνίδια συναισθηματικού σαδομαζοχισμού είναι αγαπημένη πρακτική ανάμεσα στα ζευγάρια.
Απαιτούν δύο πλευρές για να λάβουν χώρα: το ρόλο του σαδιστή και το ρόλο του μαζοχιστή.
Ο σαδιστής είναι ένα άτομο που αρχικά δίνει την εντύπωση πως είναι πολύ ανεξάρτητο.
Δείχνει ότι δεν έχει ανάγκη τους άλλους για να ικανοποιηθεί συναισθηματικά. Θέλει να κυριαρχεί συναισθηματικά στο άλλο άτομο, μέσα από συνεχείς ελέγχους.
Σε περίπτωση που αντιληφθεί αντίσταση ή άρνηση από την άλλη πλευρά δρα τιμωρητικά και χειριστικά. Επειδή φοβάται μήπως χάσει τον συναισθηματικό έλεγχο.
Ο συγκεκριμένος τύπος έχει κατορθώσει να βρει έναν σύντροφο που όχι απλώς ανέχεται τη σαδιστική συμπεριφορά του, αλλά την επιζητά κιόλας. Βρίσκεται δίπλα σε ένα προθυμότατο «θύμα» έτοιμο να επιβεβαιώσει όλες τις ψευδαισθήσεις του. Ότι, δηλαδή, αυτός είναι ο καλύτερος, ο δυνατότερος, ο ανώτερος μέσα στη σχέση.
Για αυτό τον αγαπάμε κατά βάθος τον σαδιστή. Γιατί αυτό ακριβώς χρειάζεται, την αγάπη. Απλά το παίρνει από τον άλλον άγαρμπα και ανυπόμονα, αφού το στερήθηκε στο παρελθόν.
Η χαμηλή αυτοεκτίμηση του σαδιστή χτισμένη συνηθέστατα μέσα από αποτυχημένες διαπροσωπικές σχέσεις του παρελθόντος εκδηλώνεται επιθετικά. Σε αντίθεση με την χαμηλή αυτοεκτίμηση του μαζοχιστή, που εκδηλώνεται παθητικά.
Από την άλλη, υπάρχει ο ρόλος του μαζοχιστή, ο οποίος είναι πρόθυμος να υποταχθεί γιατί αποζητά τη συντροφικότητα. Πρόκειται για άτομα πειθήνια, χαμηλών τόνων, υπάκουα και ευπροσάρμοστα.
Με ανεπτυγμένη την ενσυναίσθηση στις ερωτικές σχέσεις, παρόλο που στην επαγγελματική τους ζωή μπορεί να είναι δυναμικά και πετυχημένα άτομα. Του αρέσει να το παίζει θύμα, αλλά για να χορέψει ένα ζευγάρι το ταγκό του μαζοχισμού χρειάζονται πάντα δύο. Κι εδώ πηγή του προβλήματος είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση.
Σε όλους τους τομείς της ζωής του ο μαζοχιστής φοβάται τη μοναξιά.
Και συνεπώς τον κίνδυνο που κρύβει ως προς αυτό η σύγκρουση με τους άλλους. Θέλει να είναι αρεστός σε όλους. Βλέπει τον εαυτό του ως ένα είδος «σούπερ ήρωα», έτοιμου να παρέμβει σε κάθε κρίση.
Για την διατήρηση μιας σχέσης εξουσίας με σαδομαζοχιστικά στοιχεία απαιτούνται απαραιτήτως και οι δύο πλευρές. Αν μία από τις δύο πλευρές αποχωρήσει, λόγω του ασφυκτικού συναισθηματικού κλίματος, τότε συνήθως παύει να υφίσταται. Ακόμα και όταν δεν επέλθει χωρισμός, η επικοινωνία του ζευγαριού γίνεται τοξική και σταδιακά οδηγεί σε συναισθηματική χρεοκοπία.
Το δεύτερο σχήμα εξουσίας είναι τα ζευγάρια που συνεχώς μαλώνουν.
Η σχέση εδώ είναι συμμετρική. Καθένας εδώ προσπαθεί να επιβληθεί στον άλλον, να περάσει το δικό του.
Ο ένας προκαλεί συνεχώς τον άλλον σε ένα παιχνίδι δύναμης.
Πιστεύουν ότι υπάρχει μόνο ένας νικητής. Ο καθένας φοβάται μην του επιβληθεί ο άλλος και προσπαθεί να το αποφύγει.
Είναι καχύποπτοι και επιθετικοί μεταξύ τους. Προσπαθούν να μειώσουν και να υποβιβάσουν το σύντροφό τους. Το ερώτημα εδώ είναι «ποιος είναι πιο δυνατός;» Στις αντιπαραθέσεις, βέβαια, η χρήση βίας δεν είναι καθόλου σπάνια.
Ένα τρίτο σχήμα εξουσίας είναι η ψευτοϊσότητα.
Εδώ το ζευγάρι προσπαθεί να παρουσιάσει μια ισότητα εξωπραγματική.
Οτιδήποτε θα μπορούσε να διαταράξει την φαινομενική αρμονία τους απωθείται.
Προσπαθούν να μην μαλώνουν ποτέ και είναι προσποιητά ευγενικοί μεταξύ τους.
Μπορεί να είναι συνεχώς μαζί και να φαίνεται ότι συνεργάζονται καλά. Στο βάθος όμως κρύβουν πολύ θυμό ο ένας για τον άλλον. Φοβούνται όμως να δείξουν τον θυμό και την απογοήτευση που έχουν μέσα τους, μήπως και απορριφθούν ή εγκαταλειφθούν.
Ζευγάρια που υποστηρίζουν ότι δεν μαλώνουν ποτέ, έχουν συνήθως σοβαρά προβλήματα. Κάποιες φορές ξεσπάνε τον θυμό τους σε ένα παιδί που γίνεται ο αποδιοπομπαίος τράγος.
Άλλοτε παρουσιάζουν καταθλιπτικά ή ψυχοσωματικά συμπτώματα( στρέφουν τον θυμό τους προς τον εαυτό τους).
Παιχνίδια εξουσίας στο ζευγάρι
Το τέταρτο σχήμα εξουσίας είναι αυτό της ισότητας.
Στην περίπτωση της ισότητας υπάρχει εναλλαγή στο ποιος ορίζει και ποιος ακολουθεί.
Δεν είναι όπως στην κυριαρχία-υποταγή, όπου πάντα ο ένας ορίζει κι ο άλλος ακολουθεί.
Στο σχήμα αυτό οι σύντροφοι αλλάζουν συνεχώς θέση, οι ρόλοι εναλλάσσονται αναλόγως με την περίσταση. Αναλαμβάνουν εναλλάξ και οι δύο ευθύνες, αλλά και δείχνουν εμπιστοσύνη στον/ην σύντροφο. Όλα συζητιούνται και δεν υπάρχουν θέματα ταμπού.
Υπάρχουν και έντονοι καβγάδες, πού όμως δεν είναι στείροι και δηλητηριώδεις, αλλά εποικοδομητικοί. Το ερώτημα δεν είναι «ποιος είναι ο πιο δυνατός;», αλλά «ποια είναι η καλύτερη λύση για όλους;». Έτσι και οι δύο είναι έτοιμοι άλλοτε να υποστηρίξουν τη θέση τους και να επιβληθούν και άλλοτε να ακολουθήσουν τη θέση του συντρόφου.
Χωρίς να νιώθουν ότι υποτάσσονται, αλλά με την αίσθηση ότι κάνουν το καλύτερο για τη σχέση.
Το τέταρτο σχήμα εξουσίας είναι το ιδανικό στη συντροφική σχέση.
Υπάρχει σεβασμός της ατομικότητας και της αυτονομίας του κάθε συντρόφου. Ο καθένας νιώθει υπεύθυνος για τον εαυτό του κι έτσι συναντιούνται ως δύο ξεχωριστά ,αυτόνομα άτομα.
Το πώς χειρίζεται ένας άνθρωπος την εξουσία που έχει, εξαρτάται από την σιγουριά που νιώθει. Αν νιώθει σίγουρος, τότε αναγνωρίζει την ατομικότητα του άλλου και δέχεται την αυτονομία του. Αν δεν νιώθει σίγουρος, τότε είτε ασκεί εξουσία προσπαθώντας να κυριαρχήσει, είτε υποτάσσεται (δεν υπάρχει εναλλαγή).
Παιχνίδια εξουσίας στο ζευγάρι
Θεοδοσία Μιχέλη Παπαπάνου
Ψυχοθεραπεύτρια Οικογένειας-Νηπιαγωγός