Μέσα από τη φωτιά ξεπήδησε η ελπίδα

«Kλείστε τα μάτια. Φέρτε στον νου σας τους αγαπημένους σας ανθρώπους… Σκεφτείτε τα χρώματα που σας αρέσουν (…). Τώρα σβήστε τα χρώματα (…). Βγάλτε από τον νου σας τους αγαπημένους σας (…)».

Με αυτά περίπου τα λόγια η σύμβουλος ψυχικής υγείας Ολγα Παΐζη προσπάθησε να μας μεταφέρει στην κατάσταση που βρέθηκαν αρκετοί συνάνθρωποί μας στο Μάτι τις μέρες που ακολούθησαν τη δολοφονική πυρκαγιά της 23ης Ιουλίου. Να μας κάνει να συναισθανθούμε τι μπορεί να ένιωσαν.

Ομως στην παρουσίαση της συλλογής διηγημάτων με τίτλο «Της φωτιάς και της ελπίδας», της Νούλης Τσαγκαράκη, δεν ανασύρθηκαν μόνο οδυνηρές μνήμες από τη φωτιά, αφού το βίντεο της ομάδας εθελοντών πυροσβεστών Κεντρικής Μακεδονίας ακολούθησε ένα άλλο, αυτή τη φορά ελπίδας, της Εθελοντικής Ομάδας Δασοπροστασίας Ραφήνας-Πικερμίου, με συνεντεύξεις από τους «ήρωες της καθημερινότητας», όπως αποκάλεσαν τους εθελοντές πυροσβέστες που συνέβαλαν τα μέγιστα στη διάσωση ανθρώπων.

«Στη φωτιά δεν υπάρχει ελπίδα, υπάρχει μόνο θλίψη. Την ελπίδα τη δημιουργούμε εμείς», είπε ένας τέτοιος ήρωας, ο υπάλληλος στην πολιτική προστασία του Δήμου Ραφήνας και εθελοντής πυροσβέστης Μάνος Τσαλιαγκός, που έχει βραβευτεί για την προσφορά του σε εκείνη τη μακάβρια δοκιμασία.

● Τι θα μπορούσε να γίνει και τι έχει γίνει, τον ρωτήσαμε.

«Τίποτα», μας απαντά, και συνεχίζει: «Ετσι όπως ήταν οι συνθήκες, ήταν σίγουρο ότι θα θρηνούσαμε ανθρώπινα θύματα. Και πάλι τίποτα δεν έχει γίνει: έρχομαι από ακόμη ένα συντονιστικό…».

● Μα δεν μάθαμε τίποτα;

Ο Παναγιώτης Φελούρης που στέκεται δίπλα του, επίσης εθελοντής πυροσβέστης, παίρνει τον λόγο: «Οι περισσότεροι πιστεύουμε ότι το κακό δεν θα συμβεί σε μας. Δεν μας αφορά. Ας γκρεμίσουμε τις ψευδαισθήσεις (…). Ο κόσμος έχει μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Για να καταλάβετε, δέκα μέρες μετά την καταστροφή, δέκα μέρες, πιάσαμε κάποιον να κάνει οξυγονοκόλληση. Στο σπίτι του. Στο δάσος…».

● Τι σας άφησε αυτή η εμπειρία;

«Μας έκανε καλύτερους ανθρώπους. Οι περισσότεροι ζουν με τύψεις για το τι δεν έκαναν. Ο εθελοντής δεν παίρνει ανταπόδοση. Απλά τα ‘χεις καλά με τον εαυτό σου. Λες αυτό που μπορούσα το έκανα».

Από παρατηρητές και κριτές, ας μετατραπούμε σε ενεργούς πολίτες, αναλαμβάνοντας τη δική μας προσωπική ευθύνη

Ακριβώς γι’ αυτό γράφτηκε αυτό το βιβλίο, όπως είπε η συγγραφέας του: «Για να διατηρήσει άσβεστη τη μνήμη, ως μια υπενθύμιση του πεπερασμένου της ζωής μας κι ακόμη για να οξυνθεί η αίσθηση ευθύνης τόσο σε συλλογικό όσο και σε ατομικό επίπεδο. Γράφτηκε ως εύφημος μνεία στον αλτρουισμό και την ανιδιοτέλεια των εθελοντών και των απλών καθημερινών ανθρώπων, που έσπευσαν να βοηθήσουν τους δοκιμαζόμενους συνανθρώπους τους και, τέλος, γράφτηκε, για ν’ αναδειχθεί η ελπίδα που αναδύθηκε μέσα από την προσφορά τους».

● Γιατί να ασχοληθεί κάποιος με ένα θέμα που όλοι γνωρίζουμε και ακόμη πονάει, ρωτήσαμε τη συγγραφέα.

«“Πίσω από κάθε πόνο, στέκει ένα λάθος”, είχε πει ο μεγάλος φιλόσοφος Αριστοτέλης. Ανακάλεσα τη ρήση του μέρες μετά τον όλεθρο, όταν, με την ψυχή μαυρισμένη κι έναν μόνιμο κόμπο στον λαιμό, αναρωτιόμουν τι ήταν αυτό που με έκανε να θρηνώ στον μέγιστο βαθμό, όταν ούτε άμεσα ούτε έμμεσα εμπλεκόμουν. Σταδιακά κατάλαβα πως η οδύνη μου δεν εκπορευόταν απ’ τα συγκεκριμένα γεγονότα, ήταν συσσωρευτική. Δεν θρηνούσα μόνο για την πρόσφατη εκατόμβη, αλλά και για τα 50 θύματα της Ηλείας το 2007 και για τους 24 πνιγμένους της Μάνδρας το 2017, τα 5 άτομα φέτος στην Κρήτη, την τραγική καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας του τόπου και για τους “τυχερούς” που σώθηκαν… Εμεινε να με βασανίζει ένα ερωτηματικό: πώς ήταν δυνατόν να βιώνουμε ξανά και ξανά τέτοιες τραγικές καταστάσεις; Πάνω σ’ αυτό ξεκίνησα να δουλεύω κι ανάμεσα στα λάθη που εντόπισα –γιατί ήταν παραπάνω από ένα– ήταν η λήθη. Οσο ανθρώπινο όμως κι αν είναι να θέλουμε να ξεφύγουμε απ’ ό,τι μας πληγώνει, η λήθη μάς καταδικάζει στην επανάληψη των ίδιων σφαλμάτων.

»Τη θέση της συσσωρευμένης οδύνης είναι καιρός να αντικαταστήσει η δράση. Από παρατηρητές και κριτές, ας μετατραπούμε σε ενεργούς πολίτες, αναλαμβάνοντας τη δική μας προσωπική ευθύνη. Πολίτες που δεν περιμένουν να τους δοθεί, αλλά διεκδικούν την ποιότητα της ζωής τους. Πολίτες που θέτουν το συλλογικό υπεράνω του ατομικού συμφέροντος, στρέφονται στο “εμείς” και στην αλληλεγγύη και υιοθετούν τη στάση “με αφορά”: με αφορά ό,τι συμβαίνει στον διπλανό μου, στη γειτονιά μου, στην πόλη μου».

● Μου θυμίζετε τη 16χρονη Σουηδή μαθήτρια Γκρέτα Τούνμπεργκ που μόλις προχθές στάθηκε μπροστά στην επιτροπή για το Περιβάλλον του Ευρωκοινοβουλίου, λέγοντας: «Εχουν γίνει τρεις έκτακτες σύνοδοι κορυφής για το Brexit και καμία για το κλίμα. Το σπίτι μας καταρρέει. Ο χρόνος τελειώνει και τίποτα δεν γίνεται. Γιατί καθυστερείτε;».

«Γιατί καθυστερούμε, αλήθεια; Γιατί δεν κάνουμε τίποτα; Τα παιδιά μάς θέτουν προ των ευθυνών μας. Τα παιδιά μας ζητούν απαντήσεις…»

●Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις GOGO TSAKOYANI